Een opinie over de opinie

Ik las net een opiniestuk waar ik boos van werd (DSL 23/8/'25). En weet ge, ik word alleen maar boos tussen mijn vier muren en hou mijn mening meestal ook daar. Tenzij het gaat over ongelijkheid.

Maar dus.

Zonet werd de feminist in mij effe wakker gemaakt en die heeft het meestal wel moeilijk om tussen haar vier muren te blijven. En nee, dat betekent niet dat ik met mijn blote borsten ga protesteren tegen het patriarchaat. Het feit dat dat effe door uw gedachten schoot bij het lezen van het woord ‘feminist’, is misschien een hele goede reden om hier af te haken en dus zeker en vast niet verder te lezen. Want dan zitten we niet op dezelfde gofllengte over de betekenis van woorden.

Maar dus.

*Kleine disclaimer voordat we verder gaan: iedereen zijn mening. Dat geldt ook voor mij.

De titel van het opiniestuk deed mij positief watertanden: ‘Als we stoppen met lezen, stopt het denken.’ Want ja. Echt helemaal dat.  Maar in de ondertitel werd het me al wat uitdagender: ‘Boeken zijn verdwenen uit onze cultuur.’ Mja, we zijn inderdaad niet zo goed bezig op dat vlak. Benieuwd als ik was naar de analyse van de oorzaken, botste ik op 1 hoofdreden: mannen.  De opinie nam plots wel een heel onverwachte wending: mannen lezen minder, mannen schrijven minder boeken en het uitgeefvak feminiseert. En dat is de reden waarom boeken uit onze cultuur verdwijnen.  ‘Oh jee, wat zouden we zonder mannen toch zijn’, fluistert de lichtjes aangeschoten feminist in mijn oor, maar ik weiger nog even om haar aan het woord te laten en lees verder. Niet alles zonder mannen is onbelangrijk. Toch? Hmm.  De uitspraken zijn gebaseerd op feiten: bikkelharde cijfers uit een vakblad daar aan de andere kant van de Noordzee. Tja, daar kan ik natuurlijk niets tegen in brengen.

Ik denk veel teveel dingen tegelijk want ik las deze week ook over Florida en de verbannen boeken: Maya Angelou’s 'I know why the caged bird sings’ moet er oa. aan geloven.

Ik denk tegelijk ook aan de  ‘sensitivity readers’ die er tegenwoordig een full time job aan overhouden om oa. de vuile woorden uit Roald Dahl’s verhalen te halen.

Ge denkt nu misschien: ok, maar wat heeft dat er nu allemaal mee te maken?

Wel ja.

Als uitgevers (en literaire agenten) nu eens zouden stoppen met in de plaats van de lezer te denken. De data op hun Excel-sheets effe zouden durven loslaten en schrijvers gewoon hun werk laten doen en boeken uitgeven omdat ze gewoon goed zijn i.p.v. vermarktbaar, dan zou de markt misschien terug wat mee bewegen.

Er wordt minder gelezen omdat er teveel gekeken wordt naar data en Excell-sheets die bepalen wat uitgeefbaar en verkoopbaar is. Want laat ons eerlijk zijn: er wordt door uitgevers (net zoals dat bij mijn eigen boek ook werd geopperd) vooral gekeken naar mensen met grote platforms op sociale media. En van daaruit wordt vaak gekeken naar wie eventueel een boek mag schrijven of wat uitgeefbaar (aka. rendabel) is. Heb je dat grote platform niet, dan worden jouw kansen al veel kleiner en aaneensluitend ook de vergoeding voor uw werk. Het gaat niet meer over: dat is een goede schrijver die een goede roman schrijft. En de markt voelt dat he. Dat dat vertrekt vanuit data en niet vanuit literaire liefde. Als je aan iemand vraagt met een groot platform om een boek te schrijven want dat verdienmodel is goed, dan krijg je inderdaad influencers die boeken schrijven. Tiens. In het opiniestuk staat: ‘Waar romans ooit het publieke gesprek voedden, is die rol nu overgenomen door podcasts, streamingseries en influencers’.  Influencers. Hoe kwam dat dus alweer?

Zolang fabrikanten auto’s blijven maken die sneller dan 120 rijden, zullen mensen met auto’s sneller dan 120 rijden. Steek het niet op de markt. Maar op degenen met de data en de exell-sheets voor hun neus. En steek het vooral niet op het gebrek aan mannelijke lezers en mannelijke schrijvers. Zit ik dan echt op een andere planeet? De mannen rondom mij lezen erg goede boeken. Literaire romans. Zijn die mannen rondom mij dan een bedreigde soort?  Straf dat die zich dan net in mijn buurt bevinden (plots hoor ik de stem van David Attenborough in mijn hoofd). Misschien ben ikzelf dan ook een bedreigde soort. Ik ben immers een vrouw omgeven door de lezende man.  Ik maak me zorgen dat er aan de bron (= de uitgeefwereld en zij die met hen aan de tafel zitten om de schrijver te vertegenwoordigen) op deze manier wordt geredeneerd. Ook al is dit zonder twijfel gebaseerd op onderzoeken in Britse vakbladen en ben ik dus echt van het potje gerukt om daar op te reageren.

‘Het genre van de literaire roman is gebaat bij een brede culturele inbedding. Een ecosysteem dat door één geslacht wordt gedragen, zou de aantrekkingskracht bij de andere helft van de bevolking verliezen’. Maar hoe komt het dan dat dit zo honderden jaren op deze manier heeft bestaan: een ecosysteem van de literaire roman dat volledig werd gedragen door een patriarchaat. ‘Dat ging toen toch perfect’, hoor ik de bijna uitgestorven man zeggen. ‘Tot vrouwen er aan te pas kwamen’, voegt hij er stijfjes nog aan toen. En dan werkt het ineens niet meer. Blijkbaar. Waar moeien ze zich toch telkens mee. Die vrouwen. Zelfs met het voetbal moeien ze zich. En dan nog durven zeggen dat ze evenveel willen verdienen als mannen. Kleine, maar erg lange zucht om mijn hartkloppingen effe gereguleerd te krijgen. Dat heeft toch niets meer te maken met een ecosysteem dat door één geslacht wordt gedragen? Dat heeft te maken met datgene waar het telkens opnieuw over gaat: vrouwen kunnen een ecosysteem niet dragen om een reden die ik hier niet zo goed luidop durf uit te spreken.  Maar ge weet perfect wat ik bedoel. Misschien moeten we dát gesprek eens opentrekken? En laat al die mannen die boeken lezen (ik weet ze met twee vingers in de neus te vinden moest ge ’t u afvragen) en vrouwen die ook boeken lezen (en dus niet enkel boeken -en ik quote- ‘met een relationele dynamiek, historische troost en soms wat licht psychologisch inzicht’) samen eens aan het woord. Vrouwen lezen boeken geschreven door mannelijke én vrouwelijke schrijvers. Mannen ook? Of is dat ecosysteem misschien ook scheefgetrokken? Voor eens en voor altijd: de cultuur van het boek is niet aan het verdwijnen omdat de man er zich aan onttrekt. Die is aan het verdwijnen omdat die cultuur op de losse schroeven van data en exell-sheets staat en daarom haar middenvinger uitsteekt en andere oorden opzoekt. Ik zou net hetzelfde doen.

Elif Shafak schreef: ‘If you want to make art, if you want to create literature, you do not need grandiose or glorious of glowing ideas’. Nor do you have to invent complicated and clever plots or mindblowingly intricate plot-twists. All that hype is created afterwards by and for publishers and some reviewers.’  Alles begint met literaire liefde. Liefde voor het woord. Liefde los van hiërarchie, gender of andere vreemde assumpties.

Kan de uitgeefwereld even in eigen borst kijken. Alsook degenen die met hen aan tafel zitten in naam van de schrijvers. Kunnen we het ook hebben over de pot die verdeeld moet worden en waar de schrijver vaak het onderspit delft en de ‘sensitivity readers met een full-time job’ en eindredacteurs soms nog meer aan verdienen dan de schrijver die het idee voor het boek had én het boek schreef. Ge klopt de cultuur er vaneigens uit op die manier. Kunnen we al die dingen dan ook bespreken als er wordt gezegd dat  boeken verdwenen zijn uit het hart van onze cultuur en dat dat komt door feminisering van de sector. Het begint met Excel-sheets en data. Van daaruit moeten de creatieve ideeën en sterke literaire romans vaak ontspruiten. Fuck dat. Dat is erg drassige grond om schoon dingen in te laten groeien. Zeg dus niet dat komt door de vervrouwelijking van het vak en de verdwijning van de man.

(en dan zwijg ik nog over het gebruik van AI waar die Excel-sheets en data ongetwijfeld héél blij van worden omdat het de kosten kan drukken. We skippen die illustrator, we skippen de schrijver en we hebben enkel nog de sensitivity reader en einderedacteur nodig. En zeg mij niet dat ge het niet overweegt om AI op het pad van de literaire roman te zetten. Laten we gewoon eerlijk zijn over alles. En dan opnieuw praten en opinies hebben en constructief nadenken.)

Aan alle mannen dus, op vraag van de literaire agenten en uitgeefwereld: sta recht, solliciteer in het uitgeefvak, lees alstublieft méér boeken, literaire romans als het kan, we hebben u dringend nodig.  De wereld heeft u nodig. (Het staat in 't cursief moest ge u afvragen of ik serieus ben)

En dan ga ik nu terug naar mijn huis met 4 muren waar ik in stilte boos ben tegen al dat fucking onrecht in deze wereld dat ik niet. meer. gerenderd. krijg.

Ik zal er eens een lichtvoetig, psychologisch zelfhulpboek over moeten schrijven.

Dat blijkbaar alleen door vrouwen zal worden gelezen.